پژوهشکده علوم بهداشتی و محیط زیست

روز سه ­شنبه 30 بهمن ماه 1403 نشست علمی راهبردهای کاهش خطر بلایا: چالش ­ها و فرصت ­ها به همت دانشکده بهداشت و ایمنی، پژوهشکده علوم بهداشتی و محیط زیست و انجمن علمی بهداشت محیط ایران، در سالن شهید خوراکیان دانشکده بهداشت و ایمنی با حضور اساتید و دانشجویان و سخنرانان محترم برگزار گردید.

دکتر اکبر اسلامی ریاست محترم دانشکده بهداشت و ایمنی با سخنرانی خود جلسه را آغاز کردند؛ به بیان ایشان اولین و مهم­ترین فاکتور کاهش خطر بلایا آموزش و آگاهی­ رسانی است و نقش دانشگاه ­ها در این زمینه غیر قابل چشم­ پوشی است.

دکتر اسلامی همچنین تعدادی از اقدامات قابل تامل در زمینه پیشگیری از سوانح و بلایای طبیعی را برشمردند، از جمله این اقدامات می توان به موارد ذیل اشاره کرد؛ توجه به برنامه آمایش سرزمین که یک مستند مهم در زمینه مدیریت بحران و مدیریت کلان کشور است، استفاده از هوش مصنوعی در مسائل آمادگی، پیشگیری و کاهش اثرات، توجه به موضوع مهم تغییر اقلیم و همچنین جلب توجه عموم مردم به مقوله کیفیت و ایمنی آب است که در حال حاضر یک نقطه مهم ایجاد خطر است.

پس از ایشان دکتر انوشیروان محسنی بندپی ریاست محترم پژوهشکده علوم بهداشتی و محیط زیست و همچنین معاون محترم گردشگری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، سخنرانی خود را با عنوان کاهش خطر و سازگاری با تغییر اقلیم آغاز کردند.

دکتر محسنی بیان کردند که کشور ما قابلیت ­های گردشگری فوق العاده ای از نظر جاذبه­ های طبیعی و تاریخی دارد اما از طرف دیگر مشکلاتی مثل تغییرات اقلیمی و بارش ­های کم را نیز داریم و کشور ما در معرض درصد بالایی از بلایایی که در جهان رخ می­دهند قرار دارد؛ بنابراین محیط­ های علمی و اجرایی باید دست به دست هم بدهند و پیوند بین علم و اجرا را برقرار کنند.

ایشان در ادامه تغییر اقلیم را به صورت تغییرات بلندمدت در الگوهای آب و هوایی یک منطقه که می‌تواند ناشی از فعالیت‌های انسان ساخت یا عوامل طبیعی باشد؛ تعریف کردند. سپس به حوزه­ های متاثر از تغییر اقلیم از جمله آب و هوا (کاهش میزان بارش­ ها یا بارش­ های ناگهانی و سیل­ آسا در زمان کوتاه)، آلودگی هوا، امنیت انرژی و غذا، اقتصاد، سلامت جوامع انسانی و... پرداختند و نتیجه گرفتند که تغییرات اقلیمی در ظهور 10 درصد از مشکلات محیطی نقش دارد. در ادامه به پیامدهای اصلی تغییر اقلیم از جمله بروز بیماری های نوظهور و اثر سوء بر سلامت، افزایش دوره های خشکسالی، بحران آب و تهدید منابع آب، فرسایش خاک و فرونشست زمین، تهدید امنیت غذایی و موارد دیگر را مورد بحث قرار دادند. در رابطه با وضعیت انتشار گازهای گلخانه­ ای در ایران آماری را ارائه کردند و پیشنهاد کردند که با کار گرفتن تکنولوژی ­های روز دنیا میزان انتشار گازهای گلخانه ­ای را کمتر کنیم. در انتها دکتر محسنی در مورد پیامدهای سلامتی تغییرات اقلیمی از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته مغزی، سوء تغذیه، مرگ و میر و بیماری‌های وابسته به گرما و... ابراز نگرانی کردند و برای مدیریت تغییرات اقلیمی ارزیابی آسیب‌پذیری حوزه‌های محیط زیست از تغییر اقلیم (شامل: منابع آب، انرژی، خاک، منابع طبیعی، حوضه های آبریز و سلامت انسان و...)، تقویت تاب‌آوری حوزه‌های محیط‌زیست در برابر تغییر اقلیم، سازگاری حوزه‌های محیط زیست با تغییر اقلیم، کاهش انتشار و منابع تولید گازهای گلخانه‌ای، انتقال فناوری، فرهنگ سازی و پایش و نظارت که در دو دسته سازگاری و کاهش انتشار قرار می­گیرند را پیشنهاد دادند.

سومین سخنران برنامه دکتر محسن غفوری آشتیانی، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله­ شناسی و مهندسی زلزله با موضوع نگاه سیستمی به تاب­ آوری شهری در برابر سوانح طبیعی تغییر اقلیم و تنش ­های آبی و انرژی بودند.

به بیان ایشان نگاه ما به مسئله تاب ­آوری شهری باید سیستماتیک باشد به این معنی که شهر نه ­تنها دربرابر سوانح طبیعی بلکه درمقابل تغییرات اقلیمی، کمبود آب و تنش­ های آب و انرژی، سیاسی، اجتماعی و مهاجرتی نیز ایمن شود. همچنین در برنامه­ ریزی­ها برای ایمن ­سازی شهرها تمامی این جنبه ­ها درنظر گرفته شود که برای این منظور همه ارگان‌های دست اندرکار باید با هم و با هماهنگی کار کنند. دکتر غفوری در ادامه به دلایل نیاز به رویکرد سیستمی اشاره داشتند؛ از جمله این که در کشور شدت خطرات بالا است، میزان آسیب ­پذیری ما نیز بالا است، تاثیرپذیری سرمایه ­های انسانی از این میزان آسیب­ پذیری و پایین بودن سطح توانمندی مقابله با اثرات سوانح و در ادامه بیان کردند که امروزه ارزش سرمایه انسانی به نسبت گذشته بالاتر رفته و با پایین آمدن سطح توانمندی ما هردو مورد باعث افزایش ریسک سوانح می­شوند در نتیجه باید برای تاب­ آوری به نگرش سیستمی روی آوریم.

پس از ایشان دکتر علی نصیری، ریاست محترم سازمان مدیریت بحران شهر تهران، سخنرانی خود با موضوع مدیریت خطر حوادث شهری، چالش­ ها و افق ­های پیش­رو؛ را آغاز کردند. دکتر نصیری اظهار داشتند که زلزله و سیل در صدر 14 مخاطره اولویت­ دار شهر تهران هستند و سپس آلودگی هوا، طوفان و گرد و غبار، خشکسالی یا قطع آب، زمین لغزش، فرونشست زمین، حوادث ترافیکی و موارد دیگر در اولویت­ های بعدی قرار دارند.

ایشان در ادامه در رابطه با تفاوت ایمنی (safty) و امنیت (Security) بیان داشتند که ایمنی به معنای مقابله در برابر خطرات غیرعمدی است که خود دو زیرشاخه اصلی فیزیکی و اجتماعی دارد اما امنیت به معنای مقابله با مخاطرات عمدی است.

به گفته ایشان شهرداری تهران برای ایمنی شهری اقداماتی از جمله رفع خطر کردن 85 گود خطرناک رها شده از تعداد 250 عدد، بازدید و ارزیابی ساختمان ­های بلند و یا دارای اهمیت و مقاوم ­سازی پل­ ها انجام داده است که به این قبیل اقدامات MacroSafty گفته می­شود. همچنین در زمینه سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSE)، که در حوزه MicroSafty قرار می­گیرد، مهم­ترین ریسک­ ها شناسایی شده است، از جمله؛ برق گرفتگی، سقوط از ارتفاع، سقوط اجسام، مخاطرات مرتبط با تجهیزات شهری و... و نظام­نامه HSE برای شهر تهران تبیین شده که طبق آن، درتمامی نواحی 124گانه مسئولیتی تحت عنوان مدیر HSE ناحیه اعطا شده است. نرم افزار HSE در دست ساخت قرار دارد که به وسیله آن شهروندان می­توانند ناایمنی های سطح شهر را گزارش دهند و از رفع موارد ناایمن باخبر شوند. همچنین جهت استخدام متخصصین HSE برای پروژه­ های پیمانکاری شهرداری آئین ­نامه جدیدی تدوین شده و یک آزمون نیز ایجاد گردیده است.

در انتها دکتر کتایون جهانگیری، مدیر محترم گروه سلامت در بلایا، با موضوع پرورش نسل تاب ­آور: کسب اطمینان از آمادگی کودکان و نوجوانان در مواجهه با بلایا سخنرانی کردند. دکتر جهانگیری از نادیده گرفته شدن گروه­ های آسیب‌پذیر به خصوص کودکان صحبت کردند و بیان کردند که در سال 2023 متاسفانه رکورد جدیدی از تعداد افراد آواره اجباری ثبت شده است و با این که کودکان 30 درصد از جمعیت کره زمین را تشکیل می­دهند، 41 درصد از آوارگان اجباری کودک بوده­اند؛ این کودکان در معرض خطرات و مشکلات زیادی قرار می­گیرند، ممکن است به کار اجباری گمارده شوند یا مجبور به ازدواج زودهنگام گردند، مورد سوءاستفاده یا در خطر قاچاق و ترافیک انسان قرار بگیرند و یا حتی درصورت ورود به یک جامعه جدید دچار شوک فرهنگی شوند که درنهایت باعث مشکلات و آسیب­ های روحی می­شود و این کودکان احساس امنیت و آرامش نخواهند داشت.

به همین دلیل آموزش تاب­آوری در برابر بلایا باید در دستور کار دولت ­ها قرار گیرد. آموزش تاب­ آوری در برابر بلایا به یادگیری در مورد مخاطرات طبیعی در سطح محلی و  یافتن راه ­­هایی برای ایمن نگه­داشتن جوامع از ­آسیب­ های محتمل در مراحل قبل، حین و پس از رخداد بلایا می­باشد، این آموزش ­ها باید از زمان کودکی ارائه گردد. درنهایت ایشان به ویژگی ­های جوان تاب ­آور در برابر بلایا ازجمله این که جوان تاب ­آور خطرات طبیعی را در محیط زندگی خود می­شناسد، تاثیرات زیانبار مخاطرات طبیعی بر افراد و مکان ­ها را درک می­کند و چندین مورد دیگر اشاره کردند.

این مراسم با اهدای جوایز و تقدیر از دانشجویان دست­ اندرکار همایش ملی سلامت در بلایا و فوریت ­ها به پایان رسید.